1. Utangulizi
Mashirika yanayoendeleza njia za kisasa za kupanga uzazi zinasifia vipandikizi (norplant) kama ni njia nzuri na salama kwa wanawake wanaotumia. Mashirika hayo yanadai kuwa njia hii ni ya rahisi kwani inaondoa ile adha ya kumeza vidonge kila siku, zoezi ambalo baadhi ya watumiaji husahau. Sifa kubwa ni kuwa ina uwezo mkubwa wa kuwafanya tasa mamilioni ya wanawake katika nchi zinazoendelea.

2. Vipandikizi ni nini?
Hii ni chachu (hormone) iitwayo ‘‘levonorgestrel’’ inayowekwa katika vifuko – 6. Baada ya kuwekwa, chachu hii huanza kufanya kazi masaa 24 hadi miaka 5. Kila kifuko huwekwa mg 36 za chachu ya ‘’crystalline levonorgestrel’’ na kila kifuko kina urefu wa mm 34 na upana wa mm 2.4. Kiasi mcg 30 ya projestini husambazwa katika damu kila siku.

Aina nyingine ya Vipandikizi ni ile iitwayo Norplant II yenye vifuko 2 na Implanon yenye kifuko kimoja.
Vikiwekwa mwilini, vipandikizi hivi hudumu kuanzia miaka 2 hadi 3. Vipandizi hivi hufanya kazi sawa sawa na vidonge vya majira, ila vina uwezo mkubwa wa kuua mimba changa kutokana na kuharibu ngozi nyororo ya mji wa mimba.

3. Utendaji wake
Vikiwa ndani ya mwili vipandikizi hufanya kazi zifuatazo :

1. kuzuia yai kukomaa na kuchopoka kutoka katika kokwa.
2. Kuzuia utengenezaji na ukuaji wa ngozi nyororo ya tumbo la uzazi.
3. kugandisha ute wa mlango wa tumbo la kizazi

Vipandikizi hivi huwekwa kwenye mkono wa mwanamke baada ya kufanyiwa operesheni ndogo katika ngozi yake sehemu ya chini ya kiwiko cha juu cha mkono.
Vipandikizi hutengenezwa na kampuni ya WYETH AYERST ya Marekani chini ya usimamizi wa Halmashauri ya idadi ya watu na kugharamiwa na Shirika la Misaada la Marekani (USAID)

1. Madhara ya vipandikizi ya kawaida

a) Madhara ya kawaida

1. Mabadiliko katika hedhi
2. Kutoka damu kidogo sana na hakuna damu kabisa
3. Kuongezeka uzito kati ya 2 na 5 kwa mwaka
4. Kunyonyoka nywele katika paji la uso.
5. maumivu ya miguu
6. mabadiliko ya tabia (huzuni au wasiwasi mkubwa)

b) Madhara makubwa yanayohitaji matibabu ya haraka

1. Kutoka damu nyingi
2. Kutoka damu ya mwezi kwa muda mrefu
3. Kutotoka damu kabisa
4. Maumivu makali kwenye kinena
5. Kuumwa kipanda uso au maumivu makali ya kichwa
6. kuadhirika sehemu iliyowekwa vipandikizi (Kuwa pekundu , kuvimba au kutoka damu)

c) Wanawake wengine waliotumia vipandikizi walieleza matatizo yafuatayo

1. Matatizo ya kuona mianga mianga, kuona kidogo au kutoona kabisa.
2. Mabaka mabaka mwilini
3. Kukosa hamu ya tendo la ndoa
4. Matatizo ya moyo
5. Kichefuchefu
6. Mkandamizo wa damu
7. Uchovu
8. Kupungua uzito
9. Kizunguzungu
10. Mtaalamu Farida Akhter na mwengine ameongeza kuwa watumiaji wa vipandikizi kupoteza fahamu mara kwa mara

5. Wanawake wenye hali zifuatazo za kiafya wasitumie vipandikizi ?

1. Wenye kuhisi kuwa ni waja wazito.
2. Watokao damu ukeni bila kufahamu sababu zake
3. Wenye magonjwa ya maini
4. Wenye dalili ya saratani ya matiti
5. Wenye matatizo ya miguu

Chanzo cha habari
Population Research Institute, Review
May/June 1996

Brian Clowes, PhD
The Facts of Life, (2^nd Ed.), 2001
Human Life International

The Essentials of Contraceptives
Technology, A Handbook for Clinic Staff,
Johns Hopkins Population Information, 1997
Health, Psychological and Moral hazards caused by hormonal contraceptives







Vitanzi Mpango Wa Uzazi Kwa Kufuata Maumbile